AJAX là gì? 3 phương thức phổ biến trong AJAX giúp tối ưu trải nghiệm người dùng

Trong kỷ nguyên số, trải nghiệm người dùng (UX) là yếu tố then chốt để giữ chân khách truy cập và tăng tỷ lệ chuyển đổi. Một trong những công nghệ giúp nâng cao UX vượt trội chính là AJAX – công nghệ nền tảng trong các website hiện đại.

Vậy AJAX là gì, nó hoạt động ra sao và có những phương thức nào? Bài viết này từ IKK sẽ giúp bạn hiểu rõ từ lý thuyết đến ứng dụng thực tiễn, đặc biệt nếu bạn đang xây dựng website, ứng dụng hoặc làm việc trong lĩnh vực digital marketing, front-end, hoặc phát triển hệ thống.

1. AJAX là gì?

AJAX (Asynchronous JavaScript and XML) là một kỹ thuật lập trình cho phép giao tiếp bất đồng bộ giữa trình duyệt và máy chủ mà không cần tải lại toàn bộ trang web.

Hiểu đơn giản, AJAX cho phép website tải một phần dữ liệu mới từ server và cập nhật giao diện người dùng ngay lập tức, thay vì phải refresh lại trang – giúp tăng tốc độ, mượt mà hơn và thân thiện với người dùng.

Ví dụ thực tế:

• Khi bạn tìm kiếm từ khóa trên Google và gợi ý hiện ra ngay lập tức → Đó là AJAX.
• Khi bạn chọn tỉnh/thành phố trong form đăng ký, và danh sách quận huyện tự động thay đổi → Cũng là AJAX.
• AJAX cũng được dùng phổ biến trong các giỏ hàng, chat real-time, bảng điều khiển quản trị,…

2. Cách hoạt động của AJAX

AJAX không phải là ngôn ngữ lập trình mới, mà là sự kết hợp của nhiều công nghệ web:

• HTML/CSS – để hiển thị nội dung
• JavaScript – để xử lý sự kiện và logic
• XMLHttpRequest (hoặc Fetch API) – để gửi/nhận dữ liệu từ server
• JSON hoặc XML – định dạng dữ liệu trao đổi giữa client và server

Quy trình hoạt động cơ bản:

1. Người dùng thực hiện hành động (click, chọn, cuộn…)
2. JavaScript sử dụng AJAX gửi request đến server
3. Server xử lý và gửi về dữ liệu (thường là JSON)
4. Trình duyệt cập nhật giao diện mà không cần load lại trang

3. 3 phương thức phổ biến trong AJAX

Dưới đây là 3 phương thức thường dùng nhất khi làm việc với AJAX:

1. XMLHttpRequest

Đây là phương thức truyền thống và lâu đời nhất để gửi yêu cầu AJAX từ JavaScript.

Ưu điểm:

• Hỗ trợ hầu hết trình duyệt
• Tùy biến mạnh

Nhược điểm:

• Cú pháp dài dòng, khó quản lý

javascriptCopyEditlet xhr = new XMLHttpRequest();
xhr.open('GET', 'https://api.example.com/data', true);
xhr.onload = function() {
  if (xhr.status === 200) {
    console.log(JSON.parse(xhr.responseText));
  }
};
xhr.send();

2. Fetch API

Đây là phương pháp mới hơn, đơn giản hơn và hiện đại hơn XMLHttpRequest. Fetch sử dụng Promise nên dễ viết, dễ đọc.

Ưu điểm:

• Cú pháp ngắn gọn
• Dễ dùng với async/await
• Hỗ trợ JSON dễ dàng

javascriptCopyEditfetch('https://api.example.com/data')
  .then(response => response.json())
  .then(data => console.log(data));

3. jQuery AJAX

Nếu bạn đang dùng thư viện jQuery, thì $.ajax() là phương thức rất phổ biến, đặc biệt với các dự án front-end cũ.

Ưu điểm:

• Gọn gàng, hỗ trợ nhiều tính năng nâng cao
• Tương thích tốt với các plugin, framework cũ

javascriptCopyEdit$.ajax({
  url: 'https://api.example.com/data',
  method: 'GET',
  success: function(data) {
    console.log(data);
  }
});

Tuy nhiên, trong các dự án hiện đại, jQuery đang dần được thay thế bởi Vanilla JS với Fetch API hoặc Axios.

4. AJAX và vai trò trong trải nghiệm người dùng (UX)

AJAX không chỉ là công nghệ – mà là công cụ tối ưu hóa UX trên web. Dưới đây là những lợi ích rõ ràng khi áp dụng AJAX:

• Tăng tốc độ xử lý: Không phải load lại trang → tăng tốc độ hiển thị thông tin.
• Tương tác linh hoạt: Người dùng cảm thấy trải nghiệm mượt mà, tự nhiên.
• Giảm tải server: Chỉ tải phần cần thiết thay vì toàn trang.
• Tăng chuyển đổi: Trải nghiệm tốt → tỷ lệ chuyển đổi tốt hơn.

5. Khi nào nên (và không nên) dùng AJAX?

Nên dùng khi:

• Cần cập nhật nội dung động (chat, lọc sản phẩm, autocomplete…)
• Muốn nâng cao trải nghiệm người dùng
• Cần tối ưu hiệu suất web

Không nên lạm dụng nếu:

• Dữ liệu quan trọng cần SEO (AJAX không thân thiện với bot tìm kiếm nếu không cấu hình đúng)
• Trang cần tải lần đầu quá nhiều dữ liệu → làm chậm trải nghiệm

6. Kết luận

AJAX là công nghệ không thể thiếu trong các website, ứng dụng hiện đại. Dù bạn là developer, designer, marketer hay chủ doanh nghiệp, thì việc hiểu rõ AJAX và 3 phương thức sử dụng phổ biến là điều cần thiết để xây dựng sản phẩm tối ưu hóa trải nghiệm người dùng.

Hãy để IKK giúp bạn làm chủ công nghệ web – và biến website của bạn thành công cụ kinh doanh mạnh mẽ nhất.